Nadere gegevens
Het boek is bedoeld als een bijdrage aan de geschiedenis van de psychologie en sluit tot op grote hoogte aan bij mijn studie (proefschrift)
"Van James Watt tot Sigmund Freud, De opkomst van het stuwmodel van de zelfexpressie". Het is uitgegeven in eigen beheer en is
verschenen in oktober 2003. Het heeft A5-formaat en telt 139 pagina's.
Bestellen:
Via emailadres:
xxxxxxxxxxxxxx
De prijs is 10 euro, met inbegrip van de verzendkosten.
Om een indruk te geven van de inhoud van het boek volgen hier de inleiding en de inhoudsopgave.
Inleiding
De politieke geschiedenis van de twintigste eeuw is voor een groot deel beheerst geweest door twee gewelddadige ideologieën: het communisme en het fascisme. Het fascisme is in de tweede wereldoorlog door de geallieerde landen te vuur en te zwaard bestreden, niet alleen met militaire middelen, maar ook met anti-propaganda en politieke studies. In dit geestelijke klimaat ontwikkelden zich binnen de wereld van de psychologie en de psychotherapie een aantal richtingen die, ondanks vele verschillen, hierin met elkaar overeen kwamen dat ze zich heftig afzetten tegen de fascistische ideologie en daardoor waren geobsedeerd. Ze waren niet gericht op het begrijpen van de mens in al zijn kleurrijke en vaak tegenstrijdige facetten, maar op het verschaffen van inzichten en theorieën waarmee deze ideologie kon worden bestreden. Hierdoor werden ze eenzijdig en geestelijk armoedig. Maar doordat ze waren verbonden met de wereldomvattende strijd tegen het fascisme en de nazi-ideologie onttrokken ze zich aan een normale wetenschappelijke discussie en was kritiek nauwelijks mogelijk.
In dit boek worden de opkomst, de bloei en de gedeeltelijke ondergang van deze antifascistische psychologie beschreven. Deze psychologie had zijn wortels in de mechanistische opvattingen van de 19e eeuw, kwam tot bloei in de jaren twintig en dertig van de 20ste eeuw, werd tijdens de tweede wereldoorlog onderdeel van de geallieerde oorlogspropaganda en werd daarna gedurende lange tijd vrijwel onaantastbaar.
In de jaren negentig werd deze psychologie onttroond door de opkomst van de biologische psychologie en psychiatrie. Deze nieuwe richting is succesvol en biedt veel perspectief voor de toekomst. Maar omdat deze richting zich, opnieuw uit reactie, volledig heeft afgewend van de ideologische en speculatieve theorievorming van de voorafgaande periode, kan hij daarmee slechts moeizaam in discussie treden. In dit boek tracht ik de geschiedenis van de antifascistische psychologie op zodanige wijze te bespreken dat discussie en argumentatie mogelijk blijft.
Inhoud
Inhoud 5
Inleiding 7
- Een 19e eeuws voorspel: het stoom-energie model voor de driften 9
De materialistische omslag halverwege de 19e eeuw
De invoering van het begrip psychische reflex
Het ontstaan van de begrippen psychische energie en zenuwenergie
- Een wetenschappelijke vergissing: Breuer en Freud menen het bestaan 19
van zenuwenergie te hebben aangetoond
Breuers catharsistherapie
De waren toedracht bij de behandeling van Anna O.
De latere ontwikkeling van het begrip zenuwenergie
- Het dogma van de verdringing 26
Freuds verzelfstandiging van het begrip verdringing
De nadelen van mechanistisch denken
Irrationele angst voor verdringing
- Freuds "heroïsche strijd" tegen zelf opgeroepen tegenstanders 34
De veronderstelde wetenschappelijke tegenwerking
De duistere krachten in Freuds eigen ziel
De veronderstelde puriteinse seksuele moraal
De "weerstand" van de patiënten en van de cultuur
- Het concept doodsdrift en het verdrag van Versailles 45
De verandering van het geestelijk klimaat omstreeks de eerste wereldoorlog
Het verloop van de eerste wereldoorlog
Freuds eerste en tweede driftentheorie
De invoering van het begrip doodsdrift
Freuds religieuze achtergrond
Twee gangbare verklaringen voor het ontstaan van oorlog
Bevestiging door het verdrag van Versailles
- Freuds radicalisering ten overstaan van de nazi-ideologie 57
Het ontstaan en de rol van het antisemitisme
Freuds laatste theorievorming en de discussie over het communisme
Verdere radicalisering
- De joodse vluchtelingen in de V.S. en hun "door haat gescherpte blik" 69
De gevluchte psychoanalytici
Wilhelm Reich
Reichs latere speculaties
Reichs invloed
Het ontstaan van het begrip autoritaire persoonlijkheid
De wetenschappelijke waarde van de "Studien über Autorität und Familie"
Scherpt haat het inzicht?
Fromm en het christendom
De afwezigheid van begrip voor wisselwerking
- De doorbraak van de antifascistische psychologie in de V.S. tijdens de 86
tweede wereldoorlog
De "razendsnelle groei" van de psychoanalyse
De Frankfurter Schule krijgt erkenning
Amerikaans universitair onderzoek: Dollard en Miller, Allport
De politieke betekenis van de frustratie-agressiehypothese
Populaire antifascistische literatuur
De antifascistische psychologie wordt onderdeel van de geallieerde oorlogs-propaganda
Latere doorwerking
- De jaren 1945-'60: de triomf van de antifascistische psychologie 99
De overwinning van de psychoanalyse
De invloed van de denazificatie van Duitsland
De triomf van de Frankfurter Schule
- De jaren zestig: een antifascistische zeepbel 106
De protestgeneratie van de jaren '60
De achterliggende politieke theorieën
Veranderende seksuele opvattingen
De geest van vluchtigheid en ongrijpbaarheid
De opkomst van de antipsychiatrie
- Het getij keert: ideologiemoeheid en rehabilitatie van het erfelijkheids- 114
onderzoek en de biologische psychiatrie
De economische en morele omslag
De rehabilitatie van het erfelijkheidsonderzoek
De kentering in de psychiatrie
Dreigementen, spreekkoren en rookbommen
- Het verlies van diepgang in het pyschologische denken 120
De verharding van de biologische psychiatrie
De verlammende greep van de in de common-sense voortlevende antifascistische psychologie
Besluit
Summary 126
Concise summary 131
Noten 133
Register 140
Verantwoording 144
Afbeelding van de buitenkant
